SWOT Analizi Nədir?

SWOT analizi şəxslərin və ya müəssisələrin güclü və zəif tərəflərini dəyərləndirərək düzgün qərarlar verməsinə kömək edən effektiv bir analiz üsuludur. Bu analiz vasitəsilə həm fərdi, həm də müxtəlif sektorlar səviyyəsində uğur qazanmaq mümkündür. SWOT dörd əsas qiymətləndirmə meyarından ibarətdir: Strengths (Güclü tərəflər), Weaknesses (Zəif tərəflər), Opportunities (İmkanlar) və Threats (Təhdidlər). SWOT analizi həm təşkilatların daxili quruluşunu, həm də xarici mühitdəki fürsət və təhdidləri əhatə edir. Beləliklə, bu analiz şirkətlərin qarşılaşa biləcəyi riskləri öncədən müəyyən etməyə və strateji qərarlar verməyə imkan yaradır. SWOT cədvəli çoxşaxəli və obyektiv yanaşma ilə hazırlandığı üçün qərarvermə prosesini asanlaşdırır. Həmçinin, bu alət sayəsində müəssisələr və fərdi şəxslər öz hədəf kütlələrini və bazardakı mövqelərini düzgün təhlil edə bilirlər. Nəticə etibarilə, SWOT analizi strateji planlama və inkişaf üçün vacib məlumatlar təqdim edən önəmli bir vasitədir.

SWOT analizi nə zaman istifadə olunur?

SWOT analizi mühüm strateji qərarlar vermək və plan hazırlamaq prosesində istifadə edilir. Planlaşdırmada ümumi mənzərəni kiçik hissələr şəklində araşdırmaq olduqca vacibdir. SWOT analizi hər bir hissəni daxili və xarici amillər çərçivəsində təhlil edir və qiymətləndirir. Buna görə də, şəxsi və ya korporativ təşkilatlarda istifadə edə biləcəyiniz təsirli alətlərdən biridir. SWOT analizindən istifadə oluna biləcək strateji məqamlar aşağıdakı kimidir:

• Bir layihəni planlaşdırmağa başlayarkən,
• Rəqabət analizi apararkən,
• Karyera inkişafı mərhələlərini müəyyənləşdirərkən,
• Cari vəziyyətin qiymətləndirilməsini edərkən,
• Şəxsi inkişaf planı hazırlayarkən,
• Yeni metod və yanaşmalar üzərində işləyərkən,
• Strateji planlaşdırma və problem həlli prosesində.

SWOT analizinin tərkib hissələri

SWOT analizinin tərkib hissələri iki əsas qrupa bölünür: daxili və xarici amillər. Daxili amillərə şəxsin və ya müəssisənin güclü və zəif tərəfləri daxildir və bunlar təşkilatın öz nəzarətində olan xüsusiyyətlərdir. Xarici amillər isə fürsətlər və təhdidlərdir, yəni şəxsin və ya şirkətin təsir edə bilmədiyi, lakin fəaliyyətinə təsir edən xarici mühit faktorlarıdır. Bu analiz sayəsində insanlar və müəssisələr həm öz üstünlüklərini, həm də inkişaf və risk sahələrini müəyyən edə bilirlər. Beləliklə, SWOT analizi düzgün qərarların verilməsi və strateji planların hazırlanması üçün vacib vasitədir. 

Strengths (Güclü tərəflər)

Şəxsin və ya müəssisənin sektordakı mövqeyini güclü edən amillər bu bölmədə yer alır. Sahib olunan resurslar, nailiyyətlər və üstünlüklər güclü tərəflərin müəyyənləşdirilməsinə kömək edir. Güclü tərəflərinizi müəyyənləşdirərkən bazar araşdırması aparmağınız tövsiyə olunur. Beləliklə, sektordakı payınıza uyğun daha dəqiq cavablar verə bilərsiniz.

Weaknesses (Zəif tərəflər)

Zəif tərəflər SWOT analizinin doğru nəticə verməsi üçün çox önəmlidir. Buna görə də zəif tərəflər müəyyən edilərkən tamamilə obyektiv yanaşmaq vacibdir. Təcrübəsiz işçilər, texnoloji və maddi çatışmazlıqlar zəif tərəflərə misal ola bilər. Bu mərhələdə inkişaf imkanlarınızı, şəxsi əlaqələr şəbəkənizi, maliyyə və mənəvi dəstək mənbələrinizi nəzərə ala bilərsiniz.

Opportunities (Fürsətlər)

Göstərdiyiniz xidmətə və ya satdığınız məhsula tələbatın artması və ya texnoloji infrastrukturun güclənməsi fürsətlər bölməsində yer alır. Dövlət dəstəkləri və ya təqaüdlər də bir çox fürsəti özü ilə gətirə bilər. Buna görə də fürsətləri bilmək hərəkətə keçməyinizə səbəb olar. Bu mərhələdə rəqiblərinizdən fərqli olan üstünlüklərinizi və təcrübələrinizi nəzərə ala bilərsiniz.

Threats (Təhdidlər)

Gələcəkdə ola biləcək təhdidləri müəyyən etmək qarşılaşa biləcəyiniz çətinliklərə qarşı əvvəlcədən tədbir görməyinizə imkan yaradır. Təhdidlərin vaxtında aşkarlanması həm fərdi, həm də korporativ səviyyədə risklərin idarə olunmasını asanlaşdırır. Maliyyə gücünüz, təcrübəniz və əlaqə şəbəkəniz bu təhdidlərin təsirini azalda və ya əksinə, vəziyyətə görə onların daha da böyüməsinə səbəb ola bilər. Bu mərhələdə xüsusilə işçilərin işdən çıxma ehtimalı, bazar payının itirilməsi, rəqiblərin güclənməsi və maliyyə böhranı kimi riskləri nəzərə almaq vacibdir. Beləliklə, mümkün təhdidləri öncədən dəyərləndirmək daha dayanıqlı və davamlı fəaliyyət planı hazırlamağa kömək edir.

SWOT analizinin məhdudiyyətləri

Həqiqətən təsirli və düzgün bir SWOT analizi aparmaq istəyirsiniz? Bunun üçün diqqət yetirməli olduğunuz bəzi məhdudiyyətlər mövcuddur. Bu məhdudiyyətləri nəzərə alaraq planlarınızda dəyişiklik və ya inkişaf prosesinə başlaya bilərsiniz.

Subyektivlik: Korporativ və fərdi analizlər həmin analizi aparan şəxslərin baxış bucağına uyğun formalaşır. Buna görə də analiz nəticələri onu həyata keçirən şəxsin və ya qrupun düşüncələrindən asılı olaraq dəyişə bilər.

Dəyişkənlik: Planınıza təsir edən xarici amillər zamanla dəyişə və ya tamamilə yox ola bilər. Buna görə də xarici amillər mütləq nəzərə alınmalı və SWOT analizi mütəmadi olaraq yenilənməlidir.

Ümumi yanaşma riski: SWOT analizində qəbul olunmuş geniş kateqoriyalar mövcuddur. Bütün məlumatları bu kateqoriyalar altında toplamaq bəzi mühüm detalların gözdən qaçmasına səbəb ola bilər. Buna görə də analiz zamanı bütün detalları nəzərə alaraq cavab verməyiniz tövsiyə olunur.

SWOT analizinin müəssisələr üçün əhəmiyyəti və faydaları

SWOT analizi şirkətlərin güclü və zəif tərəfləri barədə obyektiv baxış qazanmasına kömək edir. Bu vasitə ilə müəssisənin sektordakı mövqeyini anlamaq asanlaşır. Brend mövqeyini müəyyən etmək isə geniş miqyaslı araşdırma tələb edir. Uğurlu müəssisələr rəqib analizi apararaq mövcud nüfuzlarını qorumaq üçün düzgün həll strategiyaları axtarır. SWOT analizi bu mərhələdə şirkətlərin düzgün addımlar atmasına şərait yaradır. Güclü tərəflərdən istifadəni təşviq edir. Eyni zamanda, fürsətləri dəyərləndirməyi və təhdidlərin qarşısını almaq ehtiyacını xatırladır.

Müəssisələr üçün SWOT analizi necə aparılır?

SWOT analizi müəssisələrin qərarvermə proseslərini düzgün idarə etməyi hədəfləyir. Buna görə də, analizin aparılma mərhələsinin doğruluğu olduqca vacibdir. SWOT analizi apararkən diqqət yetirilməli olan bəzi məqamlar mövcuddur.

İlk növbədə, analizin bütün elementləri ayrı-ayrılıqda dəyərləndirilməlidir. Çünki SWOT analizi bir-biri ilə əlaqəli mərhələlərdən ibarətdir. Sahib olduğunuz güclü və zəif tərəflər, qarşılaşa biləcəyiniz fürsətləri və təhdidləri formalaşdırır. Buna görə də analizin hər bir addımı ardıcıllıqla və diqqətlə cavablandırılmalıdır. Analizin dəqiq və effektiv aparılması üçün sektor üzrə biliklər və obyektiv yanaşma çox vacibdir.

SWOT analizindən əvvəl hazırlıq mərhələləri

SWOT analizindən əvvəl aparılan hazırlıq işləri prosesin daha səmərəli və sistemli şəkildə aparılmasını təmin edir. Bunun üçün sizə ideal bir SWOT analiz marşrutu təqdim edirik. Bu marşrutdan istifadə edərək müəssisəniz üçün dəqiq və etibarlı bir analiz apara bilərsiniz.

1. Məqsədinizi müəyyən edin: Məqsədlər çatılacaq nəticələri müəyyənləşdirən əsas amillərdir. Buna görə də analizə başlamazdan əvvəl işinizin əsas məqsədini müəyyənləşdirin. Bu məqsəd məhsulun bazardakı satışını artırmaq, şirkətin fəaliyyətini dəyərləndirmək və ya onu böyütmək ola bilər.

2. İştirakçıları seçin: Analizi həyata keçirən şəxslərin prosesə dair düzgün və dəqiq fikirlər verə biləcəyinə əmin olun. İştirakçılar əsasən idarəetmə heyəti, marketinq, satış, istehsal və maliyyə departamentlərindən seçilir. Siz də iştirakçıları müəssisənin daxili və xarici proseslərinə bələd olan şəxslər arasından təyin edə bilərsiniz.

3. Müəssisənizə aid lazımi məlumat və verilənləri toplayın: Şirkətini böyütmək və ya strategiyasını dəyişmək istəyən brendlər üçün mövcud vəziyyətin təhlili çox vacibdir. Buna görə də şirkətinizin hazırkı vəziyyəti haqqında bütün lazımi məlumatları toplayın. Maliyyə hesabatlarını, marketinq fəaliyyətlərini və müştəri rəylərini nəzərdən keçirin. Bu yolla obyektiv və real məlumatlar əldə edə bilərsiniz.

4. Sektor və bazar araşdırması aparın: Daxil olduğunuz sektorun daxili və xarici amilləri bazardakı mövqeyinizə birbaşa təsir göstərir. Buna görə də müəssisənizin fəaliyyət göstərdiyi sektordakı dəyişiklikləri araşdırın. Mövcud trendləri və rəqibləri yaxından izləyin. Potensial fürsətləri və mümkün riskləri müəyyən edərək genişmiqyaslı bir marketinq strategiyası hazırlaya bilərsiniz.

5. Analiz iştirakçılarını maarifləndirin: SWOT analizinin uğur potensialını artırmaq üçün bu prosesi həyata keçirən komandanı məlumatlandırın. SWOT-un nə olduğu, necə tətbiq edildiyi və niyə vacib olduğu haqqında məlumatlar verin. Bunun üçün seminarlar və təlimlər təşkil edə bilərsiniz.

6. Analizin tamamlanma müddətini müəyyən edin: SWOT analizinin nə qədər müddətə tamamlanacağını planlaşdırın. Bu müddət analizin dərinliyindən və əhatə dairəsindən asılı olaraq dəyişə bilər. Müddəti təyin edərkən iştirakçıların sayını, sektorun böyüklüyünü və məlumat toplama prosesini nəzərə almağınız tövsiyə olunur.

7. Lazımi alətləri və materialları hazırlayın: Analizin dəqiq məlumatlarla aparılması üçün lazımi alət və materiallardan istifadə edin. İstifadə edəcəyiniz vasitələri əvvəlcədən müəyyənləşdirin. Lazımi proqram təminatlarını, sorğu formalarını və şablonları öncədən hazırlayın. Maliyyə sənədlərini və bazar araşdırmalarını analizə başlamazdan əvvəl təşkil edin.

8. Effektiv ünsiyyət strategiyası qurun: İş prosesində ünsiyyət problemlərinin qarşısını almaq üçün effektiv ünsiyyət strategiyası hazırlayın. Analiz zamanı hansı mərhələlərdə və necə ünsiyyət qurulacağını əvvəlcədən müəyyən edin. Bu sayədə SWOT analizi daha səmərəli və məqsədəuyğun şəkildə həyata keçiriləcək.